Πόσο δύσκολο είναι όταν αναγκάζεσαι να αποχωριστείς τον άνθρωπο που αγαπάς. Ο πόνος της απώλειας τεράστιος. Προσωπικά με βοηθά η πίστη μου στην αθανασία της ψυχής. Ναι, ο άνθρρωπός μας μπορεί να έφυγε σαν παρουσία, όμως η ψυχή του συνεχίζει να ζει και να υπάρχει. Μοιάζει το σώμα λίγο σαν το σπίτι, που το εγκαταλείπει ο ένοικος για να πάει ένα ταξίδι. Γι αυτό και θεωρώ σημαντικά όσα πρέπει να γίνουν για την ψυχή του αγαπημένου μας κεκοιμημένου, προκειμένου να "βοηθήσουμε" έστω και λίγο το περασμά της στην μακαρία αιωνιότητα της αγκαλιάς του Χριστού μας.
ΤΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ
Πότε πρέπει να τελούνται;
Οι Αποστολικές Διαταγές μας αναφέρουν ότι πρέπει να τελούμε μνημόσυνα την 3η μέρα, την 9η, την 40ή, και στο χρόνο.
Ο αγ. Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης αναφέρει ότι τελούνται την τρίτη ημέρα εις ανάμνηση της τριημέρου Αναστάσεως του Κυρίου. Την 9η ημέρα εις τύπων των αγγελικών δυνάμεων. Την 40ήν σύμφωνα με τον παλαιών τύπων, διότι και οι Ιουδαίοι όταν απέθανεν ό Μωυσής τον πένθησαν για σαράντα μέρες.
Ο Συμεών Θεσσαλονίκης στα τριήμερα και στα εννιάμερα βλέπει άλλο συμβολισμό: «Τα
τρίτα τελούνται υπέρ του κεκοιμημένου, διότι ο άνθρωπος δια της αγίας
Τριάδος έλαβε το είναι και διότι μεταστάς θέλει αλλοιωθεί και θέλει
φανεί εις το αρχαίων καλλώπισμα, εις το οποίον ητο προ της παραβάσεως ή
και εις καλλίτερων ίσως. Τα ένατα διά να συνταχθεί το πνεύμα του ως
αυλον, και τής ιδίας φύσεως μετά των αγγέλων... Τα δε τεσσαράκοντα δια
την του Σωτήρος Άνάληψιν, ήτις έγινε μετά την Ανάστασιν μετά τον αριθμών
αυτόν των ημερών, διά να αναληφθεί και αυτός τότε, όταν αναστηθεί...
και διά να προϋπάντηση τον Κριτήν...»
Στην Ομολογία Μητροφάνους του Κριτοπούλου αναφέρεται, όπως είπαμε παραπάνω:
«Ευχόμεθα ονομαστικά για εκείνους
που εκοιμήθησαν, την Πρώτη ημέρα, την Τρίτη, την ενάτη, την εικοστή, την
τεσσαρακοστή, κατόπι μετά τρεις μήνες, μετά έξι μήνες, και τέλος μετά
να χρόνο και όσες φορές θέλουν να το κάνουν αυτό οι συγγενείς εκείνου
πού έφυγε, δεν εμποδίζονται. Κάθε Σάββατο όμως όλου του χρόνου
αναφέρονται προσευχές από την Εκκλησία για όλους τούς νεκρούς πού
κοιμήθηκαν με ευσέβεια. Και αυτό γίνεται σε όλους τους ναούς. Και κάθε
φορά πού προσφέρεται ή Θεία Λειτουργία, Πάντοτε μνημονεύονται και
αυτοί».
Εκτός από αυτά όμως η Εκκλησία μας έχει και δυο Ψυχοσάββατα στα οποία μνημονεύονται όλοι οι χριστιανοί από αρχής του κόσμου μέχρις εσχάτων.
Το πρώτο Ψυχοσάββατο
το όρισαν οι Πατέρες την Κυριακή προ της Κρίσεως (Απόκρεω). Αυτή τη
μέρα ή Εκκλησία τελεί μνημόσυνα για τα παιδιά της πού πέθαναν σε ξένη
γη, είτε στη Θάλασσα, είτε στην έρημο γη αυτούς δεν έχουν γίνει κανονικά
μνημόσυνα και έχουν στερηθεί την ωφελεία τους. 0ι Θείοι Πατέρες
κινούμενοι από φιλανθρωπία όρισαν να τελούνται μνημόσυνα όπερα όλων «των
κεκοιμημένων», για να συμπεριλαμβάνονται και εκείνοι πού δεν τούς
έγιναν ειδικά μνημόσυνα.
Για ποιο λόγω όμως διάλεξαν οι Πατέρες αυτό το Σάββατο; Επειδή θα
τοποθετούσαν την επόμενη μέρα τη Δευτέρα Παρουσία τού Χριστού, ταιριαστά
μνημονεύουν και τις ψυχές, για να παρακαλέσουν τον φοβερό Κριτή να
χρησιμοποίηση τη συνηθισμένη του συμπάθεια και να τις κατάταξει στην
απόλαυση πού τις υποσχέθηκε.
Το δεύτερο Ψυχοσάββατο το τελεί η Εκκλησία μας εννέα μέρες μετά την Ανάληψη τού Σωτήρος μας Ιησού Χριστού, δηλαδή το Σάββατο προ τής Πεντηκοστής.
Στο μνημόσυνο αυτό ή ‘Εκκλησία μας
μνημονεύει όλους τούς ευσεβείς κοιμηθέντες από Αδάμ μέχρι σήμερα.
Προσεύχεται γι' αυτούς και ζητά από το Χριστό πού αναλήφθηκε στους
ουρανούς και κάθισε στα δεξιά του Πατρός να τους αξίωση την ώρα τής
Κρίσεως να δώσουν καλή απολογία σ' Αυτόν πού Θα κρίνη όλη τη γη. Να
παρασταθούν στα δεξιά Του, στη χαρά, με το μέρος των δικαίων και στην
φωτεινή τάξη των αγίων. Να γίνουν άξιοι κληρονόμοι τής Βασιλείας και δεν
εύχεται μόνο για τούς Χριστιανούς, διότι δεν ήταν κανένας χριστιανός
από Αδάμ μέχρι Χριστού, αλλά για όλους τούς ανθρώπους. Στο σημείο αυτό
μπορεί να δη κανείς την αγάπη της Εκκλησίας μας για όλο το ανθρώπινο
γένος.
Τα υλικά
Τα πιο αναγκαία για την τέλεση ενός μνημόσυνου είναι:
Η προσφορά άρτου (το πρόσφορον), ο οίνος, το Θυμίαμα, το έλαιον (λάδι) και το κερί, τα οποία πάντοτε προσέφεραν οι πιστοί για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας.
Και όλα αυτά διότι η υπόθεσης τού μνημόσυνου είναι στενά συνδεδεμένη με
τη Θεία Λειτουργία. Η υπόθεσης του μνημόσυνου δεν είναι μόνον υπόθεσης
ανθρώπων, αλλά κυρίως τού Χριστού. Από εκεί θα ζητήσουμε βοήθεια, και
αυτή την βοήθεια μπορεί να την προσφέρει μόνον η Θεία Λειτουργία. Τα
άλλα πρέπει να γίνονται, αλλά δεν είναι μνημόσυνα, είναι απλώς ένα
Τρισάγιο, μία προσευχή υπέρ αναπαύσεως τής ψυχής τού προσφιλούς μας
νεκρού.
Γι' αυτό προσφέρουμε στην Εκκλησία την προσφορά, τον οίνων και κατάλογο των ονομάτων για τα οποία προσφέρονται τα δώρα αυτά.
Στη μνημόνευση αυτή ιδιαίτερα επιμένει ο Συμεών Θεσσαλονίκης τονίζοντας την μεγάλη ωφελεία πού αποκομίζει ή ψυχή από την τέλεση τις Θείας Λειτουργίας.
«Την τρίτη ημέρα», σημειώνει ο Συμεών Θεσσαλονίκης, από την
κοίμηση τού ανθρώπου «γίνονται τα λεγόμενα τρίτα, προσφέρομε εις τον
Θεών εκ σπερμάτων σίτου και εκ διαφόρων άλλων καρπών. Τι δε δηλουσών οι
καρποί; δηλουσών ότι και ο άνθρωπος σπέρμα είναι και ως καρπός εκ της
γης και ότι καταβαλλόμενος εις την ζην τώρα, ως σίτος παλιών με την
δύναμιν τού Θεού θέλει έξαναστηθή, και αφού τρόπον τινά αναβλαστήσει εν
τω μέλλοντι, τότε τέλειος και ζων θέλει προσεχθεί εις τον Χριστόν,
επειδή, καθώς ο παρών καρπός θάπτεται μεν εις την ζην, βλαστάνει δε μετά
ταύτα και τελεσφορεί, και αναδίδει πλούσιον τον καρπόν, με τον αυτόν
τρόπον και ό άνθρωπος, διδόμενος τώρα εις την γήν ένεκα τού θανάτου,
θέλει άναστηθή πάλιν. Λέγει τούτο και ο Παύλος δηλών με το παράδειγμα
των σπερμάτων την Ανάσταση».
Αυτά αναφέρει σχετικά με τα κόλλυβα και το υλικό πού χρησιμοποιείται, αλλά και το συμβολισμό του ο Συμεών Θεσσαλονίκης.
Ή παράδοσις αυτή των κολύβων συναντάται από τα μέσα του 4ου αιώνος. Μέχρι τότε προσέφερε, κατά τα ιερά μνημόσυνα, ψωμί και κρασί με ελιές ή τυρί ή ρύζι.
Εκείνοι πού εδέχοντο αυτή την προσφορά ηύχοντο το «μακαρία ή μνήμη
αυτού». Γι' αυτό και ελέγοντο «μακαριαί». Απομεινάρια αυτών των
εκδηλώσεων είναι τα σημερινά άρτίδια και ο καφές τα οποία προσφέρονται
κατά τα μνημόσυνα σήμερα από τούς συγγενείς τού κοιμηθέντος.
«Αντί μνημοσύνου»
Υπάρχουν μερικοί πού αντί
μνημοσύνου κάνουν κάποια δωρεά εις μνήμην τού αποθανόντος, «αντί
μνημοσύνου». Άλλο όμως το μνημόσυνο και άλλο η ελεημοσύνη πού μπορεί να
κάνη κάποιος. Τίποτε, καμιά ελεημοσύνη δεν μπορεί να αντικαταστήσει την
Θεία Λειτουργία , οπού προσφέρεται «ο Αμνός του Θεού, ο αίρων την
αμαρτίαν τού κόσμου». Γι' αυτό προσφέρουμε στην Εκκλησία το πρόσφορο και
το νάμα, πού μεταβάλλονται σε Σώμα και Αίμα Χριστού.
Από αυτό το πρόσφορο θα βγει και ή
μερίδα τού κεκοιμημένου, πού τοποθετείται πάνω στο Δισκάριο, δίπλα στις
μερίδες των αγίων και των Δικαίων τής Εκκλησίας. Εκεί βρίσκεται και όλη ή
Εκκλησία, ή Στρατευομένη και ή Θριαμβεύουσα.
«Είναι μεγάλη τιμή, τονίζει ο
Ιερός Χρυσόστομος, να αναφερθεί και το όνομα τού δικού μας εκεί πού
βρίσκεται ο Χριστός και ολόκληρη ή Εκκλησία. Διότι πρόσεχε. Αναγγέλλεται
τότε το φρικτό Μυστήριο, ότι ο Θεός έδωσε τον Εαυτό του για τη σωτηρία
τής οικουμένης...»
|
Επομένως η μεγαλύτερη και η
σπουδαιότερη βοήθεια πού μπορεί να δοθεί σε έναν πού έχει αναχωρήσει από
τη ζωή αυτή, είναι αυτή που προσφέρεται με την μνημόνευση τού ονόματος
του στη Θεία Λειτουργία.
Αυτό πού δεν μπορούν να το κάνουν τα αγαθά που δίνονται στους φτωχούς,
αυτό μπορεί να το κάνη η προσευχή ενός δικαίου. Πόσο περισσότερο ή Θεία
Λειτουργία!
Ωφελούν τα μνημόσυνα;
Κοινή είναι η μαρτυρία των Πατέρων τής Εκκλησιάς αλλά και της ιδίας της
Εκκλησίας από την πείρα των λειτουργών της ότι μεγάλη είναι ή ωφελεία
πού προκύπτει από αυτά.
Ας δούμε όμως τι λένε οι μεγάλοι Πατέρες για την ωφέλεια πού προέρχεται από τα μνημόσυνα.
Αναφέρει ο Ιερός Δαμασκηνός ότι ό Θεός θέλει πολύ να ευεργετούμεθα όλοι από όλους και ζώντες και μετά Θάνατον.
Τούς λόγους τού Κυρίου και την φιλάνθρωπη βουλή Του έχουν υπ'οψιν τους
οι θειοι Πατέρες όταν ομιλούν για τα μνημόσυνα και την ωφέλεια που
προέρχεται από αυτά. Και όπως δεν γνωρίζουμε και δεν μπορούμε να θέσουμε
όρια στην αγάπη του Θεού, στην αγάπη αυτή του Θεού βασιζόμαστε και στην
ωφέλεια πού προέρχεται από τα μνημόσυνα.
Μεγάλη σημασία δίνει ο ιερός Χρυσόστομος στην προσφορά της αναίμακτης Θυσίας που γίνεται υπέρ των κεκοιμημένων.
Αναφέρει σχετικά: «Δεν γίνονται άσκοπα οι προσφορές για τούς
απελθόντες, ούτε οι ελεημοσύνες. Όλα αυτά έχει προστάζει το Άγιο
Πνεύμα, διότι θέλει να ωφελούμαστε ό ένας από τον άλλον. Ωφελείται
εκείνος από εσένα και εσύ από εκείνον... Να μην αμφιβάλλεις ότι ό νεκρός
θα κερδίσει κάποια ωφέλεια...».
Στη συνέχεια παρουσιάζει μεγάλη τιμή τη μνημόνευση τού ονόματος κατά την Θεία Λειτουργία.
«Διότι όπως όταν εορτάζονται τα επινίκια των βασιλέων, τότε
εγκωμιάζονται όσοι βοήθησαν στη νίκη, και όσοι βρίσκονται στις φυλακές
απελευθερώνονται για την περίσταση αυτή. Όταν όμως περάσει ο καιρός
αυτός, όποιος δεν πήρε χάρη, δεν την παίρνει πλέον. Έτσι και εδώ, κατά
την προσφορά της Θυσίας αυτός είναι ο Καιρός για τα επινίκια».
«Δεν νομοθετήθηκαν από τούς αγίους Αποστόλους χωρίς λόγω οι ευχές για
τούς απελθόντες κατά την διάρκεια τής προσφοράς του φρικτού μυστηρίου
της Θείας Λειτουργίας. Γνώριζαν ότι προκύπτει μεγάλο κέρδος και πολύ
ωφέλεια γι' αυτούς. Όταν ένας ολόκληρος λαός υψώνει τα χέρια του σε
προσευχή και μαζί με όλο το Ιερατείο προσφέρουν τη φρικτή θυσία, πως να
μην πετύχουμε με τις ικεσίες μας την θεϊκή ευσπλαχνία; Αλλά αυτό αφορά
τούς απελθόντας πιστούς».
Ο Συμεών Θεσσαλονίκης ακολουθώντας την αποστολική παράδοση γράφει:
«Κανένα άλλον δεν είναι
τόσον ωφελίμων εις τον κεκοιμημενον, μήτε τόσης ευφροσύνης αίτιον και
φωτισμού και ενώσεως προς τον Θεόν, καθώς αυτό διότι αυτό το ίδιον Αίμα
τού Κυρίου είναι εκείνο το οποίον χύνεται υπέρ ημών των αχρείων εις
αυτήν την θυσίαν, και αυτό το ίδιον θείον Σώμα είναι εκείνο το οποίον
θυσιάζεται επάνω εις το άγιον θυσιαστήριον».
Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης «επωφελές καί θεάρεστον» χαρακτηρίζει το να μνημονεύεται κάποιος την ώρα τής τελέσεως τής θείας Λειτουργίας.
Ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων χαρακτηρίζει «μεγίστην την όνησιν», πάρα πολλή μεγάλη την ωφέλεια πού Προέρχεται από την προσευχή αυτή.
Και ο άγιος Αθανάσιος αναφωνεί: «Και αν ακόμη στον αέρα
πεθανη ο ευσεβής, μη διστάσης να προσφέρης γι' αυτόν λάδι και κερί.
Διότι αυτή την Προσφορά την δέχεται ο Θεός και ανταποδίδει την ωφέλεια».
Και όπως όταν κάποιος πατέρας έχει
άρρωστο παιδί και αυτό δεν μπορεί να προσφέρη για τον εαυτό του στο ναό
λάδι και κερί και θυμίαμα, και αντί γι' αυτό τα προσφέρει ό πατέρας του,
και την προσφορά αυτή την δέχεται ό Θεός το ίδιο συμβαίνει και με την
περίπτωση των νεκρών: Επειδή αυτοί δεν έχουν πλέον το σώμα για να
μπορέσουν να βοηθήσουν τον εαυτό τους, τους βοηθούν με τις προσφορές που
κάνουν για χάρη τους οι φίλοι και συγγενείς τους.
Γι' αυτό δεν πρέπει να παραλείπουμε τα ιερά μνημόσυνα. Ιδιαιτέρως όμως
πρέπει να μνημονεύονται τα ονόματα κατά την χωράν της φρικωδέστατης
θυσίας, διότι αυτή μας δόθηκε για τον σκοπό αυτό.
Πώς ωφελούν;
Πώς όμως ωφελούν; Το πράγμα είναι
μυστήριο. Δεν μπορεί να το ερμηνεύσει ο ανθρώπινος νους. Το 1652, όπως
αναφέρθηκε παραπάνω, συγκροτήθηκε στα Ιεροσόλυμα Τοπική Σύνοδος
Πατριαρχών, όπου μελετήθηκε και το θέμα αυτό. Αυτό δείχνει ότι το θέμα
των μνημοσύνων δεν είναι μία παροννυχίδα. Κατέχει κάποια θέση σημαντική
μέσα στην Εκκλησία μας.
Το συμπέρασμα ήτο:
Το ότι ωφελούνται το πιστεύουμε και το γνωρίζουμε. Το πώς όμως και πότε, αυτό ανήκει στην κρίση τού Δίκαιου Θεού.
Σημειώνει χαρακτηριστικά και ο πολύς Ανδρούτσος στη Δογματική του:
«Ως δεν δυνάμεθα να
καθορίσωμεν πώς ο Θεός, ο διέπων τον κόσμων καθ ορισμένους νόμους,
προσδιορίζεται υπό τίνος ευχής και επεμβαίνει τής πορείας των φυσικών
και των ανθρωπίνων πραγμάτων, ούτως αδύνατον να κατανοήσομε πώς αι ευχαί
ώφελούσι τούς κεκοιμημένους».
Ποιους ωφελούν και ποιους δεν ωφελούν
Ωφελούν
Όταν γίνονται εν πίστη και εύσεβεία.
Όταν οι νεκροί είναι δεκτικοί τού Θείου ελέους.
Όταν η πλήρωσης των δεήσεων δεν αντιβαίνει στην Θεία δικαιοσύνη και αγαθότητα.
Δεν ωφελούν
Όταν ο άνθρωπος απωθεί την Θεία χάρη και γίνεται σατανικός και αμετανόητος.
Για εκείνον πού έφυγε τελείως αμετανόητος δεν υπάρχει κάποια μεγάλη
ωφελεία από τα μνημόσυνα. Το ότι όμως και εκείνος μπορεί να βρει κάποια
αναψυχή είναι ομολογημένο αυτό από τούς Πατέρες τής Εκκλησίας.
Για αυτόχειρες, μη ψυχασθενείς βέβαια, δεν μπορούμε να κάνουμε μνημόσυνα.
Καθώς και για τούς αιρετικούς πού βρίσκονται εκτός Εκκλησίας.
Εκείνοι πού έζησαν εδώ χριστιανικά και δεν μπόρεσαν να τελειωθούν έχουν
πολύ μεγάλη ωφέλεια από τα μνημόσυνα. Πόση δε γνωρίζουμε. «Μη αμφέβαλλε
ότι καρπώσηται τι χρηστόν», τονίζει ο Ι. Χρυσόστομος.
Πόση όμως είναι ή ωφέλεια αυτή και μέχρι ποίου σημείου φθάνει δε
μπορούμε να το γνωρίζουμε. Εκείνο πού γνωρίζουμε και πού τονίζεται από
τούς Πατέρες τής Εκκλησίας είναι μεγάλη ωφελεία πού προκύπτει από τα
μνημόσυνα για εκείνους πού δεν έφυγαν τελείως αμετανόητοι.
Γράφει ένας σύγχρονος εκκλησιαστικός συγγραφέας: «Γνωρίζω
ότι υπάρχουν ηθικά πτώματα στα οποία ενέσεις δεν ισχύουν. Αλλά επίσης
γνωρίζω ότι υπάρχουν αμαρτωλοί, και αυτοί είναι οι περισσότεροι, πού
μωλωπιστήκαν, αλλά δεν απέθαναν, έπεσαν μεν, αλλά κρατώντας στα χέρια το
ξίφος, πού είδαν τις τελευταίες ώρες την ασχήμια τους και ανέμιξαν
κάποιο υπόκωφο «μνήσθητι μου, Κύριε» με τα τελευταία τους παραληρήματα.
Και ποιος είναι εκείνος που θα υποστήριξη με πείσμα ότι δεν ωφελούν οι
δεήσεις των πιστών; Ή μέση κατάστασης των ψυχών είναι κατάστασης
εισαγωγική. Κατά την έξοδο της ψυχής από τη ζωή αυτή, έχει γίνει κάποια
κρίσις, αλλά ή τελική κρίσις πού θα λαβή η ψυχή την τελική της θέση για
την αιωνιότητα, δεν έχει γίνει ακόμη».
- Και προσθέτει:
«Εφ' όσον η τελευταία απόφασης του κρίτου δεν βγήκε ακόμη, εφ' όσον το
κράτος τού Χριστού φθάνει από τα επουράνια και τα επίγεια μέχρι και τα
καταχθόνια, εφ' όσον το "πορεύεσθε απ' έμου" δεν ακούστηκε, καλλίτερη
στάσης της Εκκλησιάς είναι η στάσης τής δεήσεως, τής προσευχής υπέρ των
νεκρών αυτής».
Η περίπτωσης των βαρέως αμαρτανόντων
Τι όμως με τις περιπτώσεις εκείνες
κατά τις οποίες υπάρχουν άνθρωποι που έφυγαν τελείως αμετανόητοι δεν
πρόλαβαν να ετοιμασθούν καθόλου;
Η απάντησης του λόγου του Θεού
είναι σαφής. Το ίδιο και ή διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας μας, οι
οποίοι τονίζουν καθαρά ότι η παρούσα ζωή αποτελεί το στάδιο του αγώνος, η
μέλλουσα τής ανταποδόσεως.
Τονίζει χαρακτηριστικά ο ιερός Χρυσόστομος:
«Ας μη κλαίμε γι' αυτούς
πού πέθαναν αλλά γι' αυτούς πού πέθαναν στην αμαρτία. Αυτοί είναι άξιοι
για θρήνους και κοπετούς και δάκρυα... Όσο ζούσαν εδώ μπορούσε κανείς να
ελπίζει σε αλλαγή και βελτίωση... Δεν μπορεί κανείς να μετανοήσει όταν
φύγει από τη ζωή αυτή.
Κανένας αθλητής δεν μπορεί να παλαίψη όταν τελειώσουν οι αγώνες και βγει
από το στίβο και έχουν σκορπισθή οι θεατές... Όσο είμαστε εδώ μπορούμε
σίγουρα να ελπίζουμε. Όταν όμως πάμε εκεί, δεν είμαστε πλέον κύριοι
μετανοίας, δεν είναι πια στο χέρι μας ή μετάνοια, ούτε μπορούμε να
ξεπλύνουμε τα αμαρτήματα μας. Γι' αυτό πρέπει αδιάκοπα να ετοιμαζόμαστε
για την έξοδο μας...».
Πλην όμως και σε αυτές τις πιο δύσκολες περιπτώσεις οι Πατέρες τής Εκκλησίας μας δεν μας αφήνουν απαρηγόρητους.
Αναφέρει σχετικά για το θέμα αυτό ο Μ. Αθανάσιος ότι οι
ψυχές των αμαρτωλών λαμβάνουν κάποια ευεργεσία, «μετέχουν ευεργεσίας
τίνος» από την αναίμακτη Θυσία αυτό όμως συμβαίνει «ως μόνος εφίσταται
και κελεύει ό ζώντων και νεκρών εξουσιαστής Θεός ημών». Το ζήτημα δηλαδή
το αφήνει στη Θεία φιλανθρωπία.
Ο Ιερός Χρυσόστομος,
μολονότι στο προηγούμενο τεμάχιο ήταν αυστηρός, όταν ασχολήται ειδικά
με το θέμα αυτό αποκλειστικά, είναι πιο παρηγορητικός. Τονίζει:
« Ας τους βοηθήσουμε όσο μπορούμε
«βοηθήσωμεν αυτοίς κατά δύναμιν», έπινοήσωμεν δι' αυτούς τινά βοήθειαν
(κάποια βοήθεια), μικράν μεν, βοηθείν όμως δυναμένην». Πώς και με ποιο
τρόπο; Και απαντά: Ευχόμενοι και εμείς οι ίδιοι και παρακαλούντες και
άλλους να προσεύχονται γι' αυτούς. Με ελεημοσύνες και προσευχές πού θα
κάνουμε γι' αυτούς πού έφυγαν στην αμαρτία. Αυτά γίνονται για να λάβουν
οι κεκοιμημένοι κάποια παρηγοριά, «παραμυθιών τινά». Διότι, αν τα παιδιά
του Ιώβ τα καθάριζε ή θυσία του πατέρα τους, γιατί αμφιβάλλεις ότι
κερδίζουν κάποια ωφέλεια οι νεκροί μας από τις προσευχές και τις
ελεημοσύνες πού κάνουμε γι' αυτούς;
Μάλιστα ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων είναι ακόμη πιο εντυπωσιακός και πιο παρηγορητικός, Θα λέγαμε, στο θέμα μας ακόμη και από τον άγιο Ιωαννη τον Χρυσόστομο.
Σε μία ερώτηση πού του υποβλήθηκε στο «Τι ωφελείται ή ψυχή πού έφυγε με τα αμαρτήματά της από τον παρόντα κόσμο;»
απαντά με ένα παράδειγμα. Φαντάζεται βασιλιά ο οποίος εξόρισε υπηκόους
που επαναστάτησαν εναντίον του. Στον βασιλιά αυτόν παρεμβαίνουν
ενδιαφερόμενοι, φίλοι των εξόριστων, οι οποίοι αφού πλέξουν τον στέφανο
τον προσφέρουν στο βασιλιά «υπέρ των εν εξοριαις».
Και ερωτά 0 άγιος: Ο βασιλιάς, δεν
θα υποχώρηση στις επιμονές αυτές παρακλήσεις ώστε να δόση στους
εξόριστους του «άνεσιν των κολάσεων;»
Κατά παρόμοιο τρόπο, συνεχίζει,
όταν και μείς προσφέρουμε στον Θεό δεήσεις υπέρ των κεκοιμημένων, και αν
ακόμη αυτοί είναι αμαρτωλοί, δεν πλέκουμε και δεν προσφέρουμε στέφανων
αλλά «Χριστον εσφαγιασμενον υπέρ των αμαρτημάτων προσφέρομεν, ζητούντες
και λαμβάνοντες συγγνώμην» από τον φιλάνθρωπο Θεό γι' αυτούς και για
μας. Ποιος όμως μπορεί να γνωρίζει από εμάς ποιος έφυγε εν μετανοία και
ποιος όχι; Ποιος μπορεί να ισχυρισθεί ότι είναι καρδιογνώστης και να
προδικάσει κάποιον από τούς συνανθρώπους μας; Πού γνωρίζουμε τι. έγινε
από το διάστημα τής γέφυρας μέχρι το ποτάμι, να διάστημα αρκετό για να
πει κάποιος ένα "μνήσθητί μου Κύριε;". Το σχέδιο τού Θεού μας απαγορεύει
να κρίνουμε οποιονδήποτε άνθρωπο. Εμείς ας κάνουμε ότι μπορούμε, ας
βοηθήσουμε τούς ανθρώπους μας κατά δύναμιν, και τα αλλά ας τα αφήσουμε
στην αγάπη και την φιλανθρωπία του Θεού, ή οποία όρια δεν έχει. Γι' αυτό
και ή ‘Εκκλησία μας δεν προδικάζει κανένα, αλλά προσφέρει την αγάπη της
σε όλα της τα μέλη της.
Ως απόδειξη τής ωφελείας από τα μνημόσυνα αυτών πού έχουν πεθάνει με βαριά αμαρτήματα ή έχουν κάποιο δεσμό, αναφέρει ό άγιος Νεκτάριος
Ωφέλειες για τούς ζωντανούς
Αλλά από τα μνημόσυνα έχουμε και άλλες ωφέλειες, που αναφέρονται σε αυτούς που παραμένουν στη ζωή.
Αναπτύσσεται η αγάπη μεταξύ ζώντων και τεθνεώτων.
Η ωφέλεια συνδέεται άμεσα με τη χριστιανική αρετή. Ενισχύεται πίστις
στην πέραν τού τάφου ζωή. Ενισχύεται ελπίδα στο έλεος τού Θεού. Κηρύττει
την διαρκή παρουσία του Χριστού στον κόσμο. Διδάσκει πώς ό άνθρωπος
είναι ούρανοπολίτης. Μεταβαίνει από τη στρατευομένη Εκκλησία της γης,
στη Θριαμβευουσα Εκκλησία τού ουρανού. Ώ Χριστός εισακούει τις δεήσεις
όλων και λυγίζει στις πρεσβείες των Αγίων και τής Θεοτόκου.
Η ελπίδα τής σωτηρίας των χριστιανών δεν χάνεται και μετά τον θάνατο.
Παρέχεται συγχώρεση των αμαρτημάτων σε αυτούς πού γίνονται μνημόσυνα
εισακούοντας ο φιλάνθρωπος Θεός τις δεήσεις της Εκκλησίας μας. Ή
οριστική απόφασης τού Θεού για την μέλλουσα αμοιβή η τιμωρία δεν
εκδόθηκε ακόμη αυτή επιφυλάσσεται για την Δευτέρα και Φρικτή Παρουσία.
Μέχρι τότε η Εκκλησιά μπορεί να αναπέμπει δεήσεις και ικεσίες για τα
μέλη της. Όπως στη στρατευομένη ‘Εκκλησία αυτοί που βρίσκονται σε
εκκλησιαστική τιμωρία για τις αμαρτίες πού διέπραξαν, στερούνται τα Θεία
μυστήρια, έτσι και στην Θριαμβεύουσα, αυτοί πού πέθαναν με τις αμαρτίες
είναι μακριά από τούς αγίους και τούς δικαίους.
Αναπτύσσεται η φιλαδελφία. Ανακουφίζονται οι ζώντες και θλιβόμενοι για τον θάνατο τού προσφιλούς
των προσώπου. Διότι ο θάνατος είναι πικρός, δημιουργεί θλίψι αφόρητη.
Χωρίζει απότομα προσφιλείς. Ή προσευχή και το μνημόσυνο είναι ο μόνος
τρόπος επικοινωνίας μαζί τους. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος επικοινωνίας με
τα προσφιλή μας πρόσωπα. Γίνεται ανάμνηση τού θανάτου. Ενθύμηση τής
ματαιότητας τού κόσμου και των πραγμάτων αυτού. Παρακίνησι προς την
αρετή και την ενάρετη Πολιτεία. Ενθάρρυνση για ευεργεσίες και
αγαθοεργίες.
Έτσι, τονίζει ο ιερός Δαμασκηνός, «ο Θεός βούλεται ίνα υπ' αλλήλων οι
πάντες ευεργετούμεθακαι ζώντες και μετά θάνατον», αφού προσφέρουμε
Χριστόν «έσφαγιασμένον υπέρ των ημετέρων αμαρτημάτων έξιλεούμενοι υπέρ
αυτών και ημών τον φιλάνθρωπον Θεόν», όπως τονίζει και ο άγιος Κύριλλος
Ιεροσολύμων. Αλλά αντί να περιμένουμε μετά θάνατον τις ευχές και τα
μνημόσυνα άλλων για μάς, δεν θα ήταν καλλίτερα να φροντίζουμε από τώρα
για την αθάνατη ψυχή μας, έχοντας στην διάθεση μας όλα τα σωστικά μέσα
της αγίας μας Εκκλησίας; Επειδή λοιπόν είναι τόσο αβέβαιη ή ημέρα του
θανάτου ας είμαστε πάντοτε έτοιμοι μήπως σήμερα "είμεθα εν τω βίω και
αύριον εν τω μνημείω». ότι «πολλοί
αυτό το μαρτυρούσι και μάλιστα οι λυόμενοι και μετά θάνατον από τον
δεσμόν τής ‚τιμωρίας του άφορισμού, ωσάν όπού βλέπομεν διά τών δεήσεων
λύονται τα σώματα των».
ΒΕΝΕΔΙΚΤΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ
ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
ΣΥΝΟΔΙΑ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ
ΝΕΑ ΣΚΗΤΗ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΣ
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ:
